Prvi svetski ili novi medijski rat (3): Sarajevski spomenik okupatoru

U Sarajevu je u proteklom periodu povučeno nekoliko poteza koji se ne mogu protumačiti nikako drugačije nego kao svesno zabadanje prstiju u oči Srbima. Obnova spomenika Francu Ferdinandu jedna je od incijativa koja produbljuje nepoverenje. Istovremeno, kuća u kojoj se rodio Gavrilo Princip, u selu Obljaj kod Grahova, potpuno je uništena, iako se već neko vreme govori o njenoj obnovi.

Rasprave o početku Prvog svetskog rata u BiH, koje se vode u Sarajevu, gotovo po pravilu uvek odlaze u pravcu navodne srpske krivice za taj sukob. Dok se najavljuje spomenik Francu Ferdinandu, čuvene stope Gavrila Principa na Latinskoj ćupriji, u blizini mesta gde se dogodio atentat, ne postoje više od 20 godina. Slavi se okupator, a slobodarska Mlada Bosna se proglašava terorističkom organizacijom. Za istoričare je to klasičan istorijski revizionizam.
 

Virtuelni spomenik Stručnjaci za kompjutersku grafiku, okupljeni u Sarajevo grafiks grupu pod pokroviteljstvom Ejupa Ganića, u okviru projekta Virtuelni muzej sarajevskog atentata napravili su rekonstrukciju Sarajeva iz perioda posle atentata, a u prvom planu je nekadašnji spomenik koji je kompjuterski obnovljen i potpuno je istovetan onome koji je podignut u Sarajevu 1916. godine. Ideja obnovitelja te ideje jeste da se to zdanje izgradi u istoj veličini kao i pre stotinak godina, a to znači da bi Sarajevo dobilo grandiozan spomenik okupatoru.

- Inicijativa da bude obnovljen spomenik Francu Ferdinandu bila bi jedinstven primer u istoriji da jedna zemlja ili jedan narod podiže spomenik svom okupatoru - smatra istoričar iz Istočnog Sarajeva Drago Mastilović. - Predlog da spomenik opet bude postavljen istovetan je kao kad bi Francuzi na Trgu Šarla de Gola podigli spomenik Hitleru. Osim toga treba postaviti pitanje šta će se dalje dešavati. Da li će u Sarajevu početi da niču spomenici nacistima? Gde su granice te kolektivne histerije i organizovanog čerupanja i ciničnog prekrajanja istorije po nemačkom modelu - reči su Drage Mastilovića.

A priča o spomeniku Francu Ferdinandu i više je nego intrigantna. Sagradila ga je Austrougarska i postavila tokom rata, 1916. godine, otkriven je 1917, a razmontiran 1919. godine, ali ne i uništen. Pohranjen je u podrum jedne od sarajevskih institucija, ali u godinama koje su došle, delovi kvalitetnog granita od koga je bio sagrađen, završili su na nekoliko strana. Nekoliko komada trenutno se nalazi u, verovali ili ne, Trebinju, u kamenorezačkoj radnji Ilije Šiškovića. Njegov pokojni otac Gojko nabavio ih je, ne znajući šta je zapravo dobio.
 

- On je 1985. godine sarađivao sa nekim kamenorescem iz Sarajeva koji mu je dugovao neke pare. Pošto nije imao para, ponudio mu je, kao kompenzaciju te granitne stubove, ne znajući, kao ni moj otac, o čemu se radi. Otac je oberučke prihvatio ponudu jer je obožavao granit. Radi se o ukupno desetak komada spomenika, uključujući dva velika stuba. Taj granit nikad nije iskorišćen, a šta je u pitanju saznali smo tek pre nekoliko godina, kada su nas posetili neki Austrijanci - ispričao je Ilija Šišković.
 

Ferdinand i devedesete Milorad Dodik, predsednik Republike Srpske, ne propušta priliku da ukaže na opasne poruke koje se iz Sarajeva, ali i sa nekih zapadnih adresa šalju povodom obeležavanja stogodišnjice početka Prvog svetskog rata. On je nedavno uputio i jedno pismo predstavnicima Evropske unije, Evropske komisije, kao i šefovima država i vlada zemalja EU u kojem je kategorički naveo da se radi o menjanju istorije i njenom povezivanju sa skorom prošlošću BiH. - Reč je o obeležavanju godišnjice od događaja kada je srpski mladić iz BiH Gavrilo Princip tog kobnog 28. juna 1914. godine kod Latinske ćuprije u Sarajevu ispalio hitac na austrijskog prestolonaslednika. Iako je poznato da sarajevski atentat nije bio pravi uzrok svetskog sukoba, tu ocenu ostavljam istoričarima, ali odbacujem povezivanje tog događaja i poslednjeg rata što se nastoji uraditi. Zdravo za gotovo se uzimaju navodi da se radi o stogodišnjici atentata "koji je doveo do izbijanja Prvog svetskog rata i opsade Sarajeva pre dvadeset godina". U potpunosti osporavam da ova dva istorijska događaja mogu da se zasnivaju na istim pretpostavkama - napisao je Milorad Dodik.

Danas taj spomenik želi da obnovi, između ostalih, i Ejup Ganić, član ratnog Predsedništva tzv. Republike BiH, koji je javnosti bolje poznat po slučaju zločina u Dobrovoljačkojulici.

Ipak, u Sarajevu i među Bošnjacima postoje podele po ovom pitanju. Muhamed Filipović, jedan od najistaknutijih bošnjačkih intelektualaca, čija se reč ceni u važnim političkim krugovima, nedavno je ocenio da je Gavrilo Princip bio borac za slobodu svoje zemlje i protivnik okupacije čiji je simbol bio Franc Ferdinand. On smatra da spomen-ploču kod Latinske ćuprije zaslužuje upravo mladić iz Grahova, a ne neki habzburgovac.

Inače, danas u Sarajevu, pored pomenute ćuprije, postoji ploča na kojoj piše da je na tom mestu izvršen atentat. To je ploča novijeg datuma, koja je zamenila onu originalnu, koja je uzburkala javnost zbog objavljene fotografije Adolfa Hitlera kako je posmatra.

Prvi svetski ili novi medijski rat (4): Nemački pohod na istok