Novo lice Kraljevine i emigracije

- Otac je mene odredio za izvršioca svog testamenta, u kojem je naveo da njegova arhiva može biti vraćena u Beograd, kad u Srbiji više ne bude komunizma. U Srbiji sad zaista nema više onog komunizma koji je tata poznavao, ali je

Od Moskve do Amerike Diplomata Milan Gavrilović rođen je 1882. godine u Beogradu, a umro 1976. u Americi. Diplomirao je na beogradskom Pravnom fakultetu i doktorirao u Parizu. U diplomatsku službu Kraljevine Srbije primljen je 1913. Službovao je u Londonu i Atini, bio direktor političkog sektora u Ministarstvu inostranih poslova Kraljevine Srba Hrvata i Slovenaca, bio na diplomatskim dužnostima u Berlinu i Rimu. Penzionisan je 1923. godine po sopstvenoj želji. U rukovodstvu Zemljoradničke stranke bio je od njenog osnivanja 1920, a na čelu te stranke 19 godina docnije. Polovinom 1940. ponovo je angažovan u diplomatiji i poslat u Moskvu. Iz Moskve je otišao u London novembra 1941. i bio ministar u Vladi Kraljevine Jugoslavije u egzilu od 1941. do 1943. Posle Drugog svetskog rata iz Londona se odselio u Ameriku 1950. godine.

komunizam i dalje prisutan u drugoj, latentnoj formi. I ja sam napravila kompromis, jer smatram da je važno da njegova arhivska građa i intelektualna zaostavština budu u Srbiji - kaže za "Vesti" Kosara Gavrilović.

Gavrilovićeva arhiva je u više od 50 kutija, nastavlja njegova ćerka, 27. novembra dopremljena u Arhiv Jugoslavije u Beogradu. Stigla je preko luke Kopar iz Huverovog instituta koji se nalazi u okviru Stanford univerziteta u Sjedinjenim Američkim Državama.

- Reč je o dokumentima i spisima mog oca koji su nastali između 1938. i 1976. godine. I svakako će biti dragoceni istoričarima i istraživačima. Posebno u oblasti delovanja tadašnje jugoslovenske diplomatije, ali i kraljevske vlade u egzilu za vreme Drugog svetskog rata, kao i o poratnoj antikomunističkoj emigraciji na severnoameričkom kontinentu - kaže naša sagovornica.

U Huverovom institutu, pored Gavrilovićeve arhive, svojevremeno je pohranjena i dokumentacija drugih diplomata iz Kraljevine Jugoslavije, poput zaostavštine Konstantina Fotića, Božidara Purića, Vladimira Milanovića i Žarka Popovića. A zbirka Milana Gavrilovića, koja je stigla u srpsku prestonicu, nije kompletna, jer je jedan deo u međuvremenu uništen.

Ona napominje da je jedan deo arhive Milana Gavrilovića već objavljen.
- Brat Aleksa i ja smo priredili i štampali knjigu "Londonski dnevnik" o očevom životu i radu u Londonu. I ona je dostupna širokoj javnosti. Očekujem da će uskoro i ova građa, koja je upravo stigla, biti na raspolaganju naučnicima i istraživačima - kaže Kosara Gavrilović.

Šta se nalazi u arhivi   - Očeva arhiva je od 1940. godine, kada je otišao u diplomatsku službu u Moskvu, pa preko Londona u vihoru Drugog svetskog rata, do poratnog odredišta u Americi, pretrpela tri selidbe i jedan uragan. Zato je jedan deo dokumentacije potpuno uništen iako smo svi u porodici nastojali da spasimo najviše što možemo. Sačuvane su 54 kutije dokumenata, 69 rolni mikrofilma i 69 fotografija. U toj zbirci je i očev dnevnik koji je vodio od 1940. do 1959. godine, njegova prepiska sa oko 600 političara i državnika što domaćih, što stranih. Tu su i pisma iz prepiske sa mnogim institucijama i udruženjima, kao i očevi izveštaji, diplomatske note, novinski napisi iz 1940. i 1941. kada je bio u Moskvi. Sačuvane su i njegove beleške od 1941. do 1943. dok je bio ministar jugoslovenske vlade u egzilu u Londonu, kao i dokumentacija o emigrantskom Srpskom nacionalnom odboru između 1952. i 1975. godine - priča Kosara Gavrilović.