Gde su nestali papiri o bebama?

U rasvetljavanju slučajeva “nestalih beba”, odnosno novorođenčadi koja su po porođaju proglašena mrtvom, pri čemu su izostale adekvatne procedure, što je kod roditelja pobudilo sumnju da su im deca zapravo ukradena, najteže je doći do medicinske dokumentacije, piše beogradski list “Politika“.

Kako se navodi, u najboljem slučaju, roditelji imaju potvrdu o rođenju, potvrdu o smrti i obdukcioni nalaz, s tim što se dešava da su i ovi dokumenti nejasni, pa i kontradiktorni. Neki od ovih roditelja obraćali su se za pomoć i zaštitniku građana.

“Uglavnom je reč o slučajevima uz sedamdesetih i osamdesetih godina prošlog veka, mada ima i onih koji su se dešavali od 1965, pa sve do 1989. godine, pa i kasnije. Zanimljivo da, koju god smo ustanovu kontaktirali, niko nije imao uredno sačuvanu dokumentaciju, iako je reč o ne tako dalekoj prošlosti. Objašnjenje da je staru dokumentaciju ’uništila poplava’ čuli smo na više mesta toliko puta, da nam je taj argument postao sumnjiv, tim pre što nismo dobijali dokumenta koja potvrđuju događaj“, kaže Nataša Jović, načelnica Odeljenja za prava deteta u Stručnoj službi zaštitnika građana.

Još je teže utvrditi šta je urađeno sa telima beba koje su proglašene mrtvim. Tokom rada na ovim slučajevima saradnici zaštitnika građana sreli su se sa terminom “medicinsko sahranjivanje” koji, opet, niko nije znao da preciznije objasni.

Prema nekim podacima, sedamdesetih godina mrtvorođena deca su, ma kako to ružno zvučalo, tretirana kao medicinski otpad, s tim što se ne zna da li su u to vreme svi biološki ostaci iz bolnica kremirani ili zakopavani. Tada je preovladavao stav da roditelje koji su izgubili bebu treba “poštedeti” trauma sahranjivanja preminule bebe i podsećanja na to što se desilo, već da ih treba motivisati da dobiju drugo dete, a u takvoj atmosferi retko ko je postavljao pitanje adekvatne medicinske dokumentacije.

Sumnje su se javile kasnije, posebno nakon što su o tome počeli da izveštavaju mediji. Prema izveštaju Anketnog odbora Narodne skupštine, beogradsko JKP “Pogrebne usluge”, a mnogi slučajevi “nestalih beba” odnose se na zbivanja u prestoničkim porodilištima, generalno gledano ima urednu dokumentaciju, ali o sahranjivanju mrtvorođenčadi ili umrlih beba – nema nikakvih podataka.

“Za sada nijedan slučaj nije rasvetljen niti je pronađena neka od ’nestalih beba’, odnosno danas sredovečnih ljudi, niti je dokazano da je neka od tih beba zaista preminula. Roditelji imaju pravo na istinu o tome šta se desilo sa njihovom decom, kakva god da je, i to važi za svaki od tih slučajeva“, ističe Nataša Jović..

O tome o kakvim sumnjama se radi, dovoljno govori slučaj žene iz jednog grada u unutrašnjosti Srbije koja se prošle godine obratila Službi zaštitnika građana. Ona se porodila sedamdesetih godina i dete je, po porođaju, proglašeno mrtvim.

“Tražili smo dokumentaciju od te zdravstvene ustanove, opet smo čuli da je deo ’uništila poplava’, a da bi se drugi deo mogao nalaziti u arhivu. U arhivu su rekli da takvu dokumentaciju nikada nisu dobijali. Najčudnije od svega u dosadašnjem radu na ovom slučaju su dve prijave rođenja, to je dokument koji opštini upućuje zdravstvena ustanova nakon rođenja deteta, a koje je ova građanka dobila od opštine – u jednoj je kao vreme rođenja navedeno 16 časova, a u drugoj 16.20 časova, sa različitim potpisima ovlašćenih radnika bolnice“, navodi Nataša Jović.

“Prema izjavi zdravstvenog radnika kontrolisane zdravstvene ustanove, koju je dao policiji povodom krivične prijave majke, u bolničkim protokolima upisano je da je dete po rođenju imalo ’apgar skor’, odnosno ocenu, ’nula’ što znači da po rođenju nije davalo znake života, a u istom dokumentu se navodi da je dete rođeno ’živo’ i ’doneseno’ i da je primilo be-se-že vakcinu. Zdravstveni radnik je i sam izjavio da su navedeni podaci nelogični“, objašnjava ona.

Jovićeva kaže da se na ovom slučaju i dalje radi, zbog čega se ne može objaviti o kojoj zdravstvenoj ustanovi je reč. Od njih se očekuje da se zaštitniku građana dostave imena svih prisutnih na ovom porođaju, prijemna i otpusna lista, statistika o rođenim i umrlim bebama u tom periodu kao i da se opišu tadašnje procedure u ovakvim slučajevima. Današnje generacije zaposlenih u ovoj ustanovi tada nisu radile, ali neke od ovih podataka mogu prikupiti u saradnji sa penzionisanim kolegama i time pomoći da se utvrdi istina.

“Politika“ podseća da je Evropski sud za ljudska prava u Strazburu nedavno je presudio u korist građanke koja nastoji da utvrdi šta se desilo sa njenom bebom, rođenom 1983. godine, za koju su joj dva dana posle rođenja rekli da je preminula. Sud je naložio Srbiji da stvori mehanizam za utvrđivanje istine u ovim slučajevima.

Ovo pitanje je razmatrao i pomenuti Anketni odbor Narodne skupštine, kao i zaštitnik građana koji je predložio donošenje “leks specijalisa” kako bi se omogućilo istraživanje po prijavama roditelja, imajući u vidu da je nastupila zastarelost krivičnog gonjenja.

Uvažavajući preporuke ombudsmana, Evropski sud presudom je obavezao Srbiju da, u roku od jedne godine od pravnosnažnosti presude, uspostavi mehanizam koji će imati dovoljno široka ovlašćenja da istraži svaki prijavljeni slučaj i pruži odgovor u svakom od njih.