Prvi beogradski četnici

Kapija se nalazila na šancu koji je opasivao varošku tvrđavu.

Bila od kamena i debelih greda, sa temeljima toliko jakim da su na njima kasnije podignute kuće. Kako svedoči prestonički hroničar Branislav Nušić, Varoš-kapija je bila najživlji deo Beograda, jer tu je stanovalo čisto srpsko stanovništvo, dok je nešto niže, na Dorćolu, bilo izmešano sa Turcima, Cincarima i Jevrejima. Tada je na Varoš-kapiji postojalo i prvo srpsko groblje, koje je kasnije izmešteno na Tašmajdan.

"Otuda što je sav život Srba stanovnika Beograda bio sabran tu, na Varoš-kapiji, oduvek je pa i danas još tu veliki broj kafana... Postoji jedna krivudava uličica, ostatak nekadanjih turskih sokaka, koja se sad zove Javorska ulica. Ta ulica, sa onom koja vodi na Kosančićev venac, odvaja jedan mali blok staroga Beograda, živopisnijeg no što su ostaci u Skadarliji."

U tome bloku, na frontu koji gleda na Varoš-kapiju, dve su stare kafane. Jedna od njih i nosi ime kapije. Bila je to malena, niska i simpatična gostionica koja je imala stalne svoje goste, one koji je godinama nisu napuštali.

Nezavisna kafana Prva varoškapijska kafana, na koju se nailazilo odmah kada se pođe od Saborne crkve, bila je Nezavisna Srbija. Otvorena je u kući koja je nazidana tek posle srpsko-turskoga rata, početkom osamdesetih godina 19. veka, te prihvatila za svoju firmu politički događaj proglasa nezavisnosti kneževine Srbije.

Druga kafanica na istom frontu upravo jeste Crni konj. Ona je znamenitija od one prve po tome što su se tu zbirale prve naše komite još pre no što se komitska akcija javila kao organizovani pokret.

Prvi četnici, koji su na svoju ruku i samostalno, kao hajduci, vodili borbe sa Turcima, obično su na zimovnik prebegavali u Beograd, očekujući tu da grade proleće. Tada su oni po celu zimu provodili u toj kafanici kod Crnoga konja, tu se zbirali, tu dogovarali o daljem radu na proleće. Tu je, u toj kafanici, probavljao tada zimske dane i poznati komitski vojvoda Gligor Sokolović. Tek docnije, 1903. obrazovan je komitet u Beogradu, te pristupio organizaciji ovih komita i već početkom 1904. godine prebacio preko granice dve organizovane čete", svedočio je Branislav Nušić.