Prvi kovači bili iz južne Srbije

Početna istraživanja i metalni predmeti pronađeni na arheloškom lokalitetu iz kamenog doba u Pločniku svedoče o tome da je krajem neolita, od 5.300 do 4.600 godine pre nove ere na obali reke Toplice postojalo naselje koje se prostiralo na površini od oko 120 hektara i u kojem je bila izuzetno razvijena izrada metalnih predmeta od bakra. To znači da je neolitsko naselje u Pločniku kolevka metalurgije u Evropi.

Arheolog Julka Kuzmanović Cvetković, direktorka Muzeja u Prokuplju, podseća da su prva oruđa od metala pronađena 1972. sasvim slučajno, prilikom prokopavanja trase pruge Niš - Kuršumlija.

Nadareni majstori Dokazi pokazuju da je u Pločniku osmišljena autohtona tehnologija dobijanja bakra i izrade bakarnih predmeta, a to su, prema pretpostavci arheloga Marka Marjanovića, osmislili i napravili izuzetno obdareni i inteligentni majstori. - Jednostavno, to su bili ljudi koji su bili ispred svog vremena, baš kao što i danas ima ljudi čija su razmišljanja iznad prosečnog. Za sada ne možemo reći da li je metalurgija proizvod slučajnosti ili posebne inteligencije pojedinaca, ali, svejedno, majstori, ili tehnolozi iz Pločnika su dali veliki doprinos razvoju civilizacije kakvu danas poznajemo - kaže za "Vesti" Marko Marjanović.

- Tada je otkopana, verovatno, neka ostava kovačke radnje iz tog perioda, tako da se ne može reći da je arheolozima neolitski lokalitet u Pločniku bio nepoznat. Takođe, opet slučajno, dok je 1964. godine kopao temelje za vunovlačaru, meštanin Radovan Zdravković je pronašao bakarne predmete, a novi vredni neolitski bakarni alati pronađeni su i u periodu od 1968. do 1978. Međutim, eto, mnogo godina kasnije i tek nakon izvršenog geomagnetnog snimanja terena jasno je da je reč o jednom od najznačajnijih svetskih arheoloških nalazišta koje će znatno uticati na dosadašnja znanja o neolitu i upotrebi metala. Ovaj lokalitet je revolucionaran u tom smislu što pomera arheološki period za više od jednog milenijuma i dokazuje da je metalurgija rođena baš na ovim prostorima i da je starija od metalurgije u Aziji, kako se dosad mislilo - kaže za "Vesti" Julka Kuzmanović Cvetković.

Starost bakarnih predmeta - dleta, sekira, čekića i drugih metalnih predmeta - pronađenih u Pločniku u najuglednijim svetskim institucijama oprobanim i dokazanim metodama procenjena je na 7.500 godina, odnosno smatra se da su nastali u periodu od 5.300 do 4.600 godina pre nove ere i to kao autohtoni lokalni proizvod o čemu govori pronađeni inventar jedne kovačke radnje u kojima su se pravili bakarni predmeti. U toj kući su pronađene keramičke posude, peć i gorionik koji su upotrebljavani za topljenje i pravljenje bakarnih predmeta.

Beogradski arheolog dr Dušan Šljivar, koji se nalazi u istraživačkom timu, kaže da već prvi rezultati iskopavanja revolucionarni.

- Imamo dokaze da se civilizacija koja je na obali Toplice imala ogromno naselje bavila preradom metala još u petom milenijumu pre nove ere. Nakon ovog otkrića u arheologiji mnogo toga menja, a pre svega se menjaju dosadašnje tvrdnje i saznanja da je metalurgija nastala u Aziji. Zapravo, već prvi nalazi govore o tome da je u Pločniku rođena metalurgija mnogo pre nego u Aziji i da saznanja o upotrebi metala nisu stigla s Istoka, već su stvorena baš ovde i odatle se širila dalje ka Evropi - priča dr Šljivar.

Turisti hrle u kameno doba Nedaleko od lokaliteta na kojem se obavljaju najnovija iskopavanja, arhelozi su izgradili prvi arheološki park pod otvorenim nebom koje se sastoji od nekoliko koliba za stanovanje, radionica, obora za stoku, tkačnicama. Naselje je izgrađeno prema dosadašnjim saznanjima o životu ljudi koji su ovde živeli u vreme kamenog doba, ali će nakon najnovijih istraživanja verovatno biti dograđeno zato što je već sada jasno da je reč o veoma razvijenoj civilizaciji koja je imala sve što im je za život ljudi bilo potrebno - reku Toplicu, u kojoj su lovili ribu o čemu svedoče tegovi za ribarske mreže, žitna polja, radionice za izradu alata u kojima su radili vrsni majstori, industriju bakra, pa čak, tvrde arheolozi, i umetničke radionice. Pločnik tako postaje nova turistička atrakcija.

Dr Šljivar kaže da tek predstoji utvrđivanje kako su stanovnici ovog naselja dolazili do rude bakra, na koji su je način topili i kojim su metodama izrađivali bakarne predmete i to još u vreme kamenog doba.

Da je otkrivanje neolitskog nalazišta u Pločniku od velikog značaja za svetsku arheologiju među prvima su shvatili stučnjaci sa Kembridža, na osnovu čega je Velika Britanija izdvojila pola miliona funti za obavljanje arheoloških radova na ovom lokalitetu koji će trajati naredne tri godine. Nema sumnje da je Pločnik praistorijska metalurška metropola.