"Žute ubice" još seju smrt

Nakon tragične pogibije dvojice podoficira Vojske Srbije koji su stradali od kasetne bombe u sredu na Kopaoniku, direktor Centra za razminiranje Petar Mihajlović kaže da ova institucija nema nikakvu nadležnost za utvrđivanje "stanja zagađenosti kasetnim bombama, ili bilo kojim drugim neeksplodiranim ubojnim sredstvima na zemljištu i objektima koji su pod kontrolom vojske".

Ipak, procenjuje se da je u toku agresije NATO na SRJ od kasetnih bombi poginulo preko 200, a ranjeno više od 450 ljudi. Podaci ukazuju da je najmanje 95 civila ubijeno ili povređeno. Samo tokom jula 1999. godine u Srbiji (uključujući i Kosmet) od mina i neeksplodiranih sredstava (zaostalih iza NATO agresije) ranjeno je oko 170 lica. Prema podacima nevladine organizacije "Koalicija protiv kasetne municije", od završetka rata do kraja 2006. godine na teritoriji Srbije (bez Kosmeta) poginulo je šest i ranjeno 12 ljudi.

- Trenutno se u Srbiji kasetna municija nalazi na površini od oko 13 miliona kvadratnih metara na više stotina mikrolokacija u 16 opština u Srbiji, ne računajući opštine na Kosovu i Metohiji - ističe Mihajlović i dodaje "da se razminiranje trenutno obavlja na jednoj lokaciji na Kopaoniku, kao i u Kuršumliji na četiri lokacije, a da su u toku tenderske procedure za izbor izvođenja radova za deminiranje još jedne lokacije na Kopaoniku".

Nekadašnji komandant RV i PVO Vojske Jugoslavije, general Spasoje Smiljanić smatra da je nedopustivo da su se ove bombe uopšte nalazile unutar vojnog objekta.

- Proces uništavanja kasetnih bombi je spor i zahteva puno energije i novca, ali ovde je glavni problem činjenica da se te bombe već 13 godina nalaze unutar vojnog objekta i da su sve ove godine predstavljale realnu opasnost za još veću tragediju. Bruka i sramota je što one nisu uništene među prvima, ali valjda je i to pokazatelj koliko "demokratija" radi na uništenju zemlje i ljudi - kaže ogorčeno Smiljanić.

Prema njegovim rečima, NATO je još u septembru 2007. godine, dostavio Republici Srbiji podatke o lokacijama i broju bačenih kasetnih bombi i da se ti podaci slažu sa studijama nekih nevladinih organizacija.

- NATO je naveo da je na SRJ bačeno oko 350.000 projektila na 1.072 lokacije. U studiji "Žute ubice" koju je iste godine objavila nevladina organizacija "Norveška narodna pomoć", navodi se da je na Jugoslaviju bačeno 347.000 projektila - kaže general Smiljanić.

Jedan od rukovodilaca deminiranja u Bosni nakon rata i osnivač prve škole "humanitarnog deminiranja" u RS, sada pukovnik u penziji Milenko Avramović, kaže za "Vesti" da kasetne bombe spadaju u red najtežih poslova deminira, ali da na uspeh u poslu nisu dovoljni samo stručnost i znanje, već i sreća.

- Nažalost, to je takav posao gde je svaki odlazak u "zonu" rizičan po život i nesreće se događaju. Nisam upoznat sa detaljima tragedije na Kopaoniku, ali iz iskustva znam da je veliki problem raditi sa eksplozivnim sredstvima koja su toliko dugo na nekoj lokaciji. U bukvalnom smislu, čak i mali koren trave može biti inicijator eksplozije - zaključio je Avramović.
 

Oprema i procedura   Pukovnik u penziji Milenko Avramović izneo je zapanjujući podatak "da demineri u Vojsci Srbije nemaju ni odgovarajuću opremu, ali i sistem rada za taj posao". - U Bosni smo radili po NATO modelu razminiravanja koji je podrazumevao niz propratnih mera i aktivnosti. Svako rizično deminiranje je proglašavano "opasna akcija" i podrazumevala je da nad tim prostorom leti helikopter koji bi prevezao unesrećene, dok je jedan doktorski tim morao da dežura tokom svog vremena trajanja akcije. Mi smo imali samo jednu tragediju, i to u okolini Šekovića, taj vojnik je ostao bez očiju, ali je ipak preživeo zato što je odmah prebačen u bolnicu. U Vojsci Srbije i takve procedure ne postoje - naglašava pukovnik Avramović.    Kasetne avio-bombe   General Spasoje Smiljanić je posredstvom Knjižare "Vesti" nedavno objavio treće, dopunjeno izdanje svoje knjige "Agresija NATO: RV i PVO u odbrani otadžbine" u kojoj detaljno opisuje i sve modele kasetnih bombi koje su korišćene.   "NATO je kasetnim bombama dejstvovao na oko 1.072 lokacije, sa oko 2.200 kontejnera, po nekima i više puta. Zapaljiva smeša kasetne bombe BLU-97/B u sebi sadrži nisko radioaktivni elemenat cirkonijum. Lansiraju se sa aviona pomoću specijalnih kontejnera. U jednom kontejneru ima od 147 do 202 komada pojedinačnih bombi (bombica), koje se razbacuju na relativno velikom prostoru. Jedan kontejner prosečno prekriva 200 puta 400 metara", piše, između ostalog, u knjizi generala Smiljanića.    Međunarodne zabrane   Upotreba kasetnih bombi je ograničena sa više međunarodnih sporazuma od kojih su najznačajniji: Dopunski protokol uz Ženevsku konvenciju od 12. avgusta 1949. godine, Protokol o zabrani ili ograničenju upotrebe mina, mina iznenađenja ili drugih sredstava, kao i Konvencija o zabrani ili ograničenju upotrebe izvesnih vrsta klasičnog oružja, za koja se može smatrati da imaju prekomerne traumatske efekte.