Komunisti za sobom ostavili 190 masovnih grobnica

Grobovi rasuti po celoj Srbiji

Na osnovu prijava građana i iskaza svedoka, evidentirano je 190 masovnih grobnica širom Srbije, a ispitane su i snimljene 23 lokacije, izjavio je u intervjuu Tanjugu sekretar Komisije, istoričar Srđan Cvetković povodom prve godišnjice njenog rada.

Detaljno su istražene lokacije u Smederevskom, Timočkom, Pirotskom i Jablaničkom, a delom i Šumadijskom okrugu, naveo je on, istakavši da su probne ekshumacije izvršene na tri lokacije, a u dva slučaja su nalazi bili pozitivni. To su tajna grobnica u potoku Zmijanac na imanju Petra Trujića na području Zaječara u kojima su, prema svedocima, novembra 1944. bez suđenja skončala 44 žitelja Boljevca i okolnih sela i grobnica na lokaciji Guvnište kod Jastrepca sa posmrtnim ostacima 60 osoba koje su po oslobođenju, oktobra 1945, izvedene iz bolnice u Vlasotincu i likvidirane.

Prema ranijim istraživanjima, među ovim žrtvama su bili ranjeni pripadnici Jugoslovenske vojske u otadžbini generala Dragoljuba Draže Mihailovića, bolesni civili i osoblje bolnice, kazao je Cvetković.

"Kada smo, posle sondiranja terena, počeli otkopavanje pored potoka Zmijanac, ustanovili smo da je skoro čitav teren, površine 10 sa 15 metara, pokriven kamenim pločama i kamenjenm, što je bio prvi znak da smo na pravom tragu", rekao je Cvetković. "Nakon što smo uklonili kamene ploče i iskopali prvih 20 santimetara zemlje naišli smo na ostatke ljudskih tela: lakatne kosti, delove ruku i lobanja... U prisustvu kriminalističkog inspektora, utvrđeno je da su ubijeni nabacani jedan preko drugog u više slojeva, a da je radi prikrivanja grobnice i zaštite od životinja, posle svakog sloja streljanih, lokacija pokrivana kamenjem i kamenim pločama", rekao je Cvetković.

Slična situacija je bila i prilikom otkopavanja stratišta u Guvništu, rekao je on i dodao da su dalje ekshumacije prekinute, budući da je to posao za stručnjake forenzičare i druge državne organe.

Komisija je o svojim nalazima obavestila lokalnu policiju radi uviđaja i obezbeđenja grobnica, kao i nadležna tužilaštva, rekao je Cvetković i dodao da je Višem javnom tužilaštvu u Zaječaru 9. septembra podnet i zvaničan zahtev za ekshumaciju potvrđene masovne grobnice, ali da se po tom zahtevu, iz neobjašnjivh razloga, zasad još ne postupa.

On je naveo i da je Komisija formirala Dokumentacioni centar žrtava komunističkog terora, da su podaci najvećim delom preuzeti iz različitih arhiva i da joj je ustupljena baza oko 27.000 stradalih i nestalih koje je popisao Anketni odbor Skupštine Vojvodine. Za šest meseci rada u Arhivu Srbije je iz građe Bezbedonosno-informativne agencije obrađeno oko 120 kutija materijala.

Veliki broj stradalih popisan je, kako je kazao, zahvaljujući dojavama građana preko Info-centra koji je uspostavljen u Institutu za savremenu istoriju, kao i na osnovu drugih sekundarnih izvora: literature, zahteva za rehabilitaciju i zahteva za uvid u dosijea.

Na osnovu dosad istraženog materijala, može se konstatovati da je sličan scenario represije i likvidacija bio primenjivan manje ili više u svim srpskim varošicama i gradovima, samo je njihov intenzitet zavisio od lokalnih prilika i osobenosti osoba iz represivnog aparata.

Izrazivši nadu da će za rad u 2011. dobiti veću "džeparac" od Ministarstva pravde i jedan automobil za terenska istraživanja, Cvetković je naveo da će se u narednom periodu Komisija više orijentisati na terenska istraživanja s težištem na područje Vojvodine, koje je u prvoj godini rada bilo zapostavljeno.